Ik merk dat ik mijn weg nog moet vinden bij het geregeld schrijven in dit blog. Heb mijzelf wel een paar beperkingen opgelegd: ik ga niet in negatieve zin over mijn collega’s schrijven wanneer ik een niet zo goede voorstelling heb gezien, maar waarom zou ik me inhouden wanneer ik iets moois op toneelgebied heb meegemaakt. Maar dan worden er weer conclusies getrokken wanneer ik bepaalde voorstellingen onbenoemd laat terwijl ik ze wel heb gezien? Gecompliceerd hoor, waar ben ik aan begonnen. Overigens doet dit probleem zich nog niet voor want ik heb de laatste tijd niet veel gezien. heb het veel te druk met filmwerk voor de opnames van de Held. Een paar dagen geleden nog in Alkmaar, in een katholieke Kerk, een schreeuwend lelijk ingerichte Cuyperskerk. Wat is er toch een groot verschil met de godshuizen in Italie of Frankrijk, dat zijn musea, waar je je ook als rechtgeaarde ongelovige zelfs thuis kunt voelen zonder enige drang om door de knieen te gaan. Die Alkmaarse Kerk was zo oer-hollands lelijk dat het op zichzelf weer iets bijzonders kreeg. De gipsen afgodsbeelden, de lichtelijk bizar aandoende vaandels van middenstands groeperingen, nog van voor de oorlog, want kwistig strooiend met ouderwetse s-c-h!
Het personage dat ik speel is een kampoverlevende die in die Kerk voor een handjevol toehoorders zijn oorlogsverhaal vertelt, zoals zo veel overlevenden dat doen “opdat men niet vergeet!” Hij heeft zijn kleinzoon bij zich die hem begeleidt. Aangrijpende gebeurtenis. Ik ondervond veel tegenstrijdige gevoelens. Voor het eerst in mijn loopbaan moest ik iemand spelen die alles heeft meegemaakt, terwijl ikzelf iemand ben die zich al zijn leven lang schuldig voelt omdat hem niets is overkomen in die gruwelijke tijd. Terwijl mijn leeftijdgenootjes werden afgeslacht, nam mijn vader mij mee om naar het wegvoeren van de Joden te kijken op het schoolplein waar ik enkele jaren later zelf zou rondlopen. Mijn vader werd gezocht en tartte het lot, met zijn zoontjes aan zijn hand! Ik begreep er toen erg weinig van, maar ben die beelden van die zwijgende massa mensen op dat schoolplein nooit kwijtgeraakt, in zwart roet uitstotende stadsbussen werden ze afgevoerd.Ik herinner me niet meer met wat voor verslag mijn vader ons om de tuin leidde, maar dat het niet om schoolreisjes ging moet ik toch wel doorgehad hebben. Gelukkig ontdekte ik tussen die in het zwart geklede zwijgende menigte geen opgepakte vriendjes. Want het klasje waar ik in zat, op het Belgische plein in Scheveningen, was rond die tijd behoorlijk uitgedund. Maar de bijna drie jaar dat de oorlog nog duurde was ik wel bang dat ik ook opgepakt zou worden. Het kon altijd nog, ook toen we van mijn vader werden gescheiden om niet met elkaar in verband gebracht te kunnen worden. En dat ik de oorlog ben doorgekomen heeft mij een schuldgevoel bijgebracht dat mij tot op de dag van vandaag in bijna alles wat ik doe begeleidt. In tientallen stukken die ik in mijn leven heb geregisseerd heb ik geheime signalen verstopt die hun bron vonden in die kinderbelevenissen in de oorlog.
En nu, een paar dagen geleden stond ik in die Alkmaarse Kerk en vertelde over kampervaringen van iemand anders. Met een rare kramp in mijn kop, aan de ene kant verzette ik me tegen een al te grote inleving en aan de andere kant gebruikte ik mijn eigen oorlogservaring op dat schoolplein om zo eerlijk mogelijk de rol die ik speel een gestalte te geven. Maar een vervreemdende ervaring was het wel. Misschien hielp het ook wel dat ik die Kerk zo lelijk vond.
herfst en zon.
