Capelle aan de IJssel, Isala theater.
Wat je zo dicht onder de rook van Rotterdam niet zou verwachten werd een opmerkelijk avondje: wat heb ik, en weet zeker, Elsie ook, genoten van een potje jam-session-toneel! En volgens mij het publiek ook! Zo’n superieure aandacht vanuit de zaal heb ik nog zelden meegemaakt, er werd met ons mee-geademd, het was net of we een case history speelden voor een zaal vol psychologen. Dat lijkt heel technisch of theoretisch, maar dat was het niet, het was hartverwarmend om ons verhaal aan die mensen kwijt te kunnen, zo van: zo kan het ook, of zo moet je het niet aanpakken. Het was net of het publiek een maand geleden bij onze repetities was geweest en nu was teruggekomen om te kijken hoe of het er voorstond met de losgeslagen Georgie en de bizarre slager Alex. Ze wisten misschien wel dat het goed met die twee zou komen maar ze waren toch benieuwd of we onze hobbelige weg naar een happy end wel zorgvuldig zouden afleggen.
En wat bleek na afloop? Waar kwam die superieure aandacht vandaan? Van een uniek initiatief van de schouwburgdirectie! In Capelle aan de Ijssel! Een grote groep van het publiek had namelijk het stuk van te voren thuisbezorgd gekregen, en had het script onder leiding van een plaatselijke regisseur en dramaturge stevig bestudeerd, en wilde na afloop met Elsie en mij “na-bespreken”. Van dat laatste waren we wel op de hoogte, want dat gebeurt wel meer, maar van hun voorbereidingen wisten we niets. Bij het gesprek viel ik van de ene verbazing in de andere: zoveel kennis vooraf leidde tot een betrokkenheid in de zaal die zich verspreidde als een warme deken van aandacht over de andere toeschouwers. Ja, kijk eens, wanneer meer schouwburgen zich op die manier met ons vak zouden bezighouden zou er van een sluipende crisis geen sprake meer zijn. En dat er een crisis naderbij sluipt moge inmiddels wel duidelijk zijn, maar jammer genoeg wordt dat nog niet openlijk beleden en wordt er zoals gebruikelijk omheen gekletst, waardoor zo’n eenvoudig initiatief zoals gisterenavond in Capelle aan de IIssel in te weinig programmerende hoofden opkomt! Het is vijf voor twaalf dames en heren programmeurs en schouwburgdirecteuren, er wordt veel meer intense creativiteit van U allen verwacht ! “Ja maar cabaret zit bijna altijd vol, en ik moet mijn begroting rond krijgen, cabaret komt niet met die grote decors, ik moet ook aan mijn personeel denken.” Ja, ik heb niets tegen cabaret, ik ben een grote fan, maar als je mensen geeft wat ze willen dan heb je grote kans dat het geen nieuwe inzichten oplevert, en daar gaat het toch om, de vertonende mens moet nieuwe inzichten bieden, daar is de subsidie voor, uiteindelijk gaat het om de oer-vorm TONEEL, om de spelende mens die zijn landgenoten een spiegel komt voorhouden en laat nadenken, om publiek tot inzichten te brengen. Niet uit eigenwijzigheid of uit hoogmoedig quasi beter-weten, maar om met sterke teksten uit heden en verleden onze samenleving dragelijk te maken. Begrijp me goed, zonder goeie grappen is het leven ook niet vol te houden, maar de oer-vorm, het Toneel, dat in onze wegwerp-tijd maar als ingewikkeld en moeilijk wordt weggezet, dat dreigt in de marge te raken, dreigt een niche te worden. Waarom: omdat het gros van de schouwburgen in ons land hun kopje laten hangen: “mijn” publiek vindt toneel zo moeilijk!” “Nou doe er dan wat aan”, “neem een voorbeeld aan Capelle aan de IJssel, beperk je niet tot een foldertje, of een loshangende affiche”, maar ga op de barricade om de kunst waarvoor je gebouw ooit is neergezet met hand en tand aan te prijzen! En, beste schouwburg directeur, je zult zien, dat je er zelf ook een gelukkiger mens door wordt.”
PS. Dat het onderwijs bij die afnemende belangstelling een grote rol speelt werd weer eens jammerlijk duidelijk toen een van mijn kleinzonen (op het gymnasium) te horen kreeg dat hij geen stuk van Shakespeare mocht kiezen voor zijn leeslijst, want “dat hoorde niet op die lijst!”
Dan laat ik op mijn beurt al mijn kopjes hangen.
Heisenberg, Capelle aan de IJssel 5-2-2019
